Ở mỗi một độ tuổi khác nhau con người lại có những đặc điểm cơ thể cũng như nhu cầu khác nhau, chính vì vậy yêu cầu đối với trang phục cũng có sự khác biệt, trang phục dành cho trẻ cũng vậy. Đối với làn da mỏng manh, non nớt của trẻ và sự vận động, phát triển không ngừng của trẻ đòi hỏi các nhà thiết kế thời trang phải am hiểu và nắm rõ được các yêu cầu khi thiết kế trang phục dành cho trẻ nhỏ như: yêu cầu về vệ sinh, công năng sử dụng, yêu cầu về độ an toàn cơ học, yêu cầu về giải trí, giáo dục về thẩm mỹ, kinh tế… Tất cả những điều trên sẽ làm cơ sở, nền tảng cho các nhà thiết kế thời trang sáng tác ra những bộ trang phục phù hợp nhất đối với trẻ em.
Đối với các nhà thiết kế thời trang, ấn tượng thị giác đầu tiên khi chúng ta quan sát một bộ quần áo được suy ra từ hình khối, bóng dáng, chu vi của nó. Mức độ hình khối của quần áo được biểu hiện trong một phạm vi hạn chế và không ra ngoài giới hạn cơ thể người, là chỗ dựa cho quần áo, tính hình khối trong trang phục mạnh hay yếu được biểu hiện qua các dạng hình học của hình khối. Các nhà thiết kế dựa vào yếu tố này để kết hợp các dạng hình khối trong một bộ trang phục sao cho phù hợp nhất. Từ đó các nhà thiết kế sẽ có các phương án phối các loại trang phục sao cho phù hợp, đạt hiệu quả thẩm mỹ cao nhất dựa vào cú trúc hình khối của trang phục. Trong thời trang trẻ em yếu tố hình khối được cho là rất quan trọng, hình khối trang phục phù hợp với đặc trưng cơ thể sẽ giúp trẻ thoải mái hơn, phát triển các kỹ năng toàn diện hơn. Bài viết này sẽ giúp cho chúng ta hiểu hơn về hình khối của trang phục nói chung và đặc trưng của yếu tố hình khối trong thời trang trẻ em nói riêng.
-
Hình khối của trang phục
-
Khái niệm
Hình khối là sự chiếm chỗ trong không gian của một vật thể nào đó. Khối mang bản chất là vật thể có 3 chiều không gian, được xác định bằng 3 kích thước cơ bản: rộng, dài, cao (dầy). Có 3 loại thể khối chính là khối hình cầu, khối lập phương và khối chóp [1].
-
Khối hình học thực chất là không gian, được giới hạn bởi các mặt phẳng hoặc cong. Bao gồm các thể khối: đặc, rỗng, cụ thể, cảm tính (ảo).
-
Như vậy khối là kết quả cả sự tổng hợp các thành phần hình học như điểm, đường hình, mặt, mảng.
-
Các loại hình khối trong trang phục
Hình dáng của trang phục được tạo ra là nhờ sự kết hợp các hình khối. Trải các mặt đó lên không gian mặt phẳng ta được các mảnh có kết cấu và hình dạng khác nhau. Trang phục khi được mặc lên người phải có hình khối trùng với hình dáng của cơ thể vì thế mỗi bộ trang phục là sự kết hợp của nhiều hình khối lại với nhau [1].
Phân tích mỗi một bộ trang phục ta lại thu được vô số các mảng miếng hình học khác nhau, khi ráp các mảnh đó lại ta thu được hình khối giống với hình khối của cơ thể người. Có điều đó là do sự phụ thuộc của mẫu quần áo vào cơ thể con người và vào quá trình công nghệ cũng như chất lượng vải. Trong trang phục thường xuất hiện các loại hình khối như hình trụ, hình thang, hình chóp, hình tang trống… [1]. Những hình khối này có hình dáng tương tự giống như các hình khối của các bộ phận trên cơ thể người, tuy nhiên để phù hợp và đạt được hiệu quả thẩm mỹ cao nhất thì những hình khối đó thường được các nhà thiết kế tạo dáng lại, điều chỉnh lại sao cho phù hợp nhất đối với cơ thể con người.
Bóng dáng của quần áo hay hình bóng cắt của quần áo chính là dạng phẳng của hình khối được giới hạn rõ rệt bởi các đường chu vi. Đó cũng chính là những hình ảnh, ấn tượng đầu tiên đọng lại trong tâm trí mỗi con người khi quan sát một bộ trang phục. Chúng ta có thể nhận biết thể tích quần áo thông qua bóng của nó. Nhờ đường viền chu vi và tác động của ánh sáng lên đối tượng quan sát tạo nên chỗ đậm, chỗ nhạt, mảng màu sáng, mảng màu tối, qua đó người ta có thể nhận biết được hình khối của đối tượng cũng như phần thể tích không gian mà nó chiếm chỗ. Hình bóng cắt cho quan niệm rõ ràng về biểu hiện hình khối của quần áo và là hình chiếu của thể tích hình khối. Đối với mỗi dạng quần áo, hình bóng cắt của quần áo có ý nghĩa quan trọng cho sự phát triển của mốt, đặc trưng cho mốt trong một khoảng thời gian nhất định. Từ đó có thể thấy được hính bóng cắt của quần áo như là một phương tiện để thể hiện mốt. Dựa vào hình bóng cắt của quần áo các nhà thiết kế thời trang có thể lấy đó làm phông nền để có nhiều phương án trang trí mỹ thuật khác nhau và làm tăng cường tính biểu cảm của quần áo.
Hình 1. Trang phục có hình khối trùng với hình khối của cơ thể
Khi trang phục được chuyển tiếp từ các dạng này sang dạng khác thực chất là sự kết hợp khác nhau của các dạng hình khối, các nhà thiết kế xác định được hình bóng cắt của trang phục, các dạng của trang phục thông qua các hình khối tạo nên trang phục.
Hình 2. Hình bóng cắt của trang phục trẻ em
Như đã trình bày ở trên, trang phục là sự kết hợp hài hòa giữa nhiều hình khối khác nhau dựa trên đặc điểm, cấu trúc của cơ thể con người, từ sự kết hợp hình khối đó rạo ra các đường kết cấu trên một bộ trang phục, chính những đường kết cấu này mang lại hiệu quả thẩm mỹ vô cùng lớn cho trang phục. Các đường này giúp đưa mắt người quan sát theo bề mặt kết cấu của dạng hình khối, tạo nên quá trình biến đổi, đó chính là chuyển động của thị giác. Người nhìn có thể cảm nhận được sự chuyển động lên trên hoặc xuống dưới hay một số đường tạo cảm giác chặn lại chuyển động của các đường khác [3]. Bên cạnh đó sự thay đổi kích thước, tỉ lệ các hình khối trên một bộ trang phục cũng tạo nên nhịp điệu, cảm xúc cho trang phục đó.
Ngoài các khối hình học thì các nhà thiết kế còn ứng dụng các hình khối hay hình dáng có trong thiên nhiên hay hình dáng của các vật dụng trong cuộc sống vào trong thời trang. Như chúng ta đã biết các hình khối trong tự nhiên vô cùng phong phú và đa dạng cả về hình dáng tổng thể lẫn tỉ lệ của giữa từng bộ phận của chúng, nên đôi khi nhà thiết kế đã ứng dụng cả hình dáng hình học cũng như tỉ lệ vào thời trang. Ví dụ như thời trang lấy ý tưởng từ hình dáng quả lê, quả bí ngô, đèn lồng, hoa tuy lip… Hay các vật dụng quen thuộc như chiếc bình cắm hoa, cái trống…
Hình 3. HÌnh khối của trang phục lấy ý tưởng từ hình khối trong thiên nhiên
2. Yếu tố hình khối trong thời trang cho trẻ em
2.1. Vai trò của hình khối đối với thời trang trẻ em
- Hình khối tạo nên phom dáng, kểu dáng cho trang phục của trẻ em. Đối với trẻ em việc tạo phom dáng của trang phục phù hợp với phom dáng của cơ thể trẻ và đồng thời cũng phù hợp với các hoạt động của trẻ là vô cùng quan trọng. Phom dáng của quần áo quyết định việc trẻ có cảm thấy thuận tiện, thoải mái khi mặc lên mình bộ quần áo đó hay không, chính vì vậy một bộ trang phục phù hợp với đặc điểm cơ thể trẻ, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh sử dụng sẽ trở thành một bộ trang phục đẹp và có ý nghĩa hơn rất nhiều.
- Hình khối tạo nên thẩm mỹ cho trang phục, hình khối tạo ra những phom dáng ngộ nghĩnh, đáng yêu, thu hút sự chú ý của trẻ cũng như các bậc phụ huynh giúp cho trẻ hứng thú hơn khi mặc.
- Hình khối giúp phân đoạn, chia tỉ lệ trên bộ trang phục của trẻ em, điều này cũng rất quan trọng đối với trang phục dành cho trẻ. Tỉ lệ các bộ phận trên cơ thể trẻ khác so với người lớn, việc chia tỷ lệ và phân đoạn hợp lý trên trang phục giúp tạo ra một bộ trang phục đẹp mắt, phù hợp với trẻ và tôn lên vóc dáng của trẻ. Sự kết hợp các loại hình khối và việc điều chỉnh tỷ lệ, kích thước của các hình khối một cách hợp lý cũng góp phần tạo nên nhịp điệu cho trang phục của trẻ.
2.2. Đặc điểm hình khối trong thời trang trẻ em
Không nằm ngoài sự phát triển của thế giới thời trang nói chung, thời trang trẻ em cũng phát triển theo từng thời điểm, theo mốt và cũng có xu hướng dành riêng cho thời trang trẻ em. Trong thiết kế thời trang dành cho trẻ em hình đóng vai trò vô cùng quan trọng, tạo nên giá trị thẩm mỹ cho bộ trang phục. Hình dáng trang phục không chỉ giúp trẻ em thoải mái trong quá trình vận động, sinh hoạt mà nó còn là sự phù hợp với vóc dáng cơ thể người. Về mặt tạo hình không giống với thời trang người lớn do đặc điểm cấu trúc, tỉ lệ cơ thể và đặc điểm hoạt động khác nhau, tuy nhiên tạo hình đối với thời trang dành cho trẻ em vẫn vô cũng phong phú và đa dạng, đi theo dòng chảy của thời trang hiện đại. Do các đặc điểm riêng về cơ thể, tính cách, đặc điểm các hoạt động vui chơi, văn hóa thể thao, vấn đề vệ sinh, sức khỏe… mà trang phục dành cho các bé có những đặc điểm riêng, nằm trong các dạng hình dáng cơ bản, đơn giản hơn so với người lớn, giúp cho trẻ thoải mải và thuận tiện hơn trong sinh hoạt hàng ngày cũng như hoạt động vui chơi, học tập.
Hình dáng của quần áo cũng phải phù hợp với dung mạo của con người, quần áo trẻ em cũng phải phụ thuộc vào dấu hiệu này. Không thể sao chép quần áo trẻ em với quần áo người lớn. Mỗi đứa trẻ lại có khuôn mặt cũng như đặc điểm cơ thể riêng chính vì vậy không phải kiểu dáng quần áo nào cũng phù hợp với tất cả trẻ em. Ví dụ như trong cùng một lứa tuổi nhưng trẻ có sự phát triển về thể chất khác nhau, có trẻ rất bụ bẫm nhưng lại có trẻ gầy còm, còi cọc, ta không thể mặc cho hai đứa trẻ đó bộ trang phục có hình dáng giống nhau. Đối với một bé gái bụ bẫm rất dễ dàng để chọn quần áo phù hợp cho bé, có thể chọn cho bé một chiếc váy suông (khối hình trụ) giúp bé trông nhẹ nhàng hơn, nhưng nếu với bé gầy còm cũng mặc chiếc váy suông như vậy sẽ làm cho người bé trông càng dài ra và càng thấy rõ vẻ gầy gò. Đối với bé gái này chúng ta lại phải chọn cho bé chiếc váy xòe có phần eo cao ngay dưới ngực như vậy sẽ làm cho trẻ nhìn cân bằng hơn, không để lộ phần cơ thể gầy còm.
Thời trang của trẻ em cũng phụ thuộc vào từng thời điểm, từng loại thời tiết, từng mùa trong năm. Phụ thuộc vào môi trường sống cũng như điều kiện, hoàn cảnh, văn hóa – xã hội nơi mà trẻ sống. Mỗi một nơi, một thời điểm lại có những kiểu hình dáng hay hình khối trong trang phục khác nhau. Đối với trẻ hình dáng trang phục phù hợp với thời tiết là vô cùng quan trọng, cơ thể cũng như sức đề kháng của trẻ trong lứa tuổi này còn yếu, chính vì vậy trang phục đóng vai trò bảo vệ cơ thể trẻ và cũng là hỗ trợ trẻ trong các hoạt động vui chơi. Vào mùa hè trẻ thường hoạt động nhiều và ra nhiều mồ hôi nên trang phục cho trẻ cũng phải rộng rãi, thoáng mát, các hình khối trang phục thường có xu hướng mở rộng hơn. Đối với mùa đông trang phục phải giữ ấm cho cơ thể trẻ chính vì vậy trang phục thường có độ rộng vừa phải, gọn gàng hơn so với mùa hè và mùa đông trẻ thường mặc nhiều quần áo nên các hình khối được tối giản và thu gọn nhất để giúp trẻ vẫn thoải mái vui chơi không bị cản trở bởi trang phục quá nặng nề.
Có nhiều loại hình khối khác nhau, tuy nhiên bài viết này chỉ nghiên cứu về 3 loại hình khối cơ bản là khối chóp, khối trụ, khối cầu và các dạng biến thể của chúng trong thời trang.
- Khối chóp: Hình dạng biến thể của khối chóp thường thấy trong trang phục là khối chóp cụt, mặt cắt của nó là hình thang. Khối hình chóp thể hiện sự vươn lên, hướng lên phía trên một cách mạnh mẽ, mang tính đính hướng rất nhiều [2]. Như phần trên đã nêu, trẻ chạy nhảy, hoạt động liên tục nên trang phục phải có độ mở về phía dưới và dạng hình khối này rất phù hợp. Khối chóp thường xuất hiện trong trang phục của bé gái, có phần loe ở phía dưới tạo cảm giác bay bổng, điệu đà và làm tôn lên khuôn mặt trẻ như váy suông chữ A, hay váy xòe… Dạng hình khối này thường được sử dụng rất nhiều, tạo cảm hứng sáng tạo cho các nhà thiết kế, đem lại tính nghệ thuật và thẩm mỹ cao cho trang phục của trẻ, tạo nên sự đáng yêu ngộ nghĩnh và làm tôn lên khuôn mặt của trẻ.
Hình 4. Khối chop (trái), hình bóng cắt của khối chop (phải) sử dụng thiết kế váy cho bé gái
- Khối hình trụ: Được thể hiện trong dạng mặt cắt của hình chữ nhật. là khối được sử dụng nhiều nhất và phổ biến nhất trong các phom dáng quần áo. Khối hình trụ là một khối ổn định, vững chắc, bề thế, đơn giản và khỏe khoắn tôn lên vóc dáng người mặc [2]. Khối hình trụ này phù hợp với mọi lứa tuổi cũng như giới tính, các loại trang phục sử dụng khối hình trụ như áo phông, quần, váy suông… đây là các kiểu quần áo đơn giản, gọn gàng tạo nên vẻ năng động của trẻ khi mặc, thích hợp cho trẻ chạy nhảy, vui chơi và học tập.
Hình 5. Khối hình trụ và hình bóng cắt của nó ứng dụng vào thời trang trẻ em
- Khối cầu: Được thể hiện trong dạng mặt cắt của hình oval, gợi nên sự đầy đặn, sức căng của hình, mang tính nghệ thuật rất cao, thể hiện tính sáng tạo của người thiết kế thường sử dụng trong thiết kế trang phục biểu diễn trên sân khấu [2]. Trong lứa tuổi từ 3 đến 5 tuổi trẻ vẫn khá bụ bẫm và đặc biệt phần bụng to nên khối cầu cũng được áp dụng nhiều trong trang phục của trẻ. Như hiện hay có các dạng váy bom, váy phồng hay các chi tiết tay áo phồng… chủ yếu khối cầu được sử dụng trong trang phục dành cho bé gái, hay trong những bộ quần jumsuilt, dáng bom của cả bé trai và bé gái, mang đến sự ngộ nghĩnh đáng yêu của trẻ.
Hình 6. Khối hình cầu và hình bóng cắt của nó ứng dụng trong thời trang trẻ em
- Các hình khối kết hợp: Một bộ trang phục thông thường sử dụng kết hợp nhiều loại hình khối với nhau, đối với trang phục dành cho trẻ em thì đơn giản hơn, trang phục thường sử dụng các hình khối đơn giản và không kết hợp quá nhiều loại hình khối trên một bộ trang phục sẽ tạo nên sự rườm rà, nặng nề cho bộ trang phục và không phù hợp với trẻ em. Thường chỉ kết hợp 2 đến 3 loại hình khối với nhau trên một bộ trang phục dành cho trẻ em, ví dụ như phần thân trên dạng hình trụ kết hợp với phần thân dưới hình chóp cụt hay hình cầu…
Hình 7. Hình khối kết hợp trong trang phục trẻ em
2.3. Hình khối trang phục với tâm lý trẻ.
Mỗi hình khối trong trang phục tạo nên cảm xúc về thị giác khác nhau, mỗi bộ trang phục trẻ mặc lại mang đến những cảm xúc khác nhau cho trẻ cũng như cho người khác khi nhìn vào.
Hình khối được thấy trong tổng thể của bộ trang phục cũng có thể hình khối được sử dụng vào các chi tiết trên trang phục như tay áo, cổ áo… hay sử dụng làm các chi tiết trang trí trên trang phục. Nói chung hình khối được sử dụng rất linh hoạt trên mỗi bộ trang phục của trẻ em, mỗi một loại hình khối sẽ mang lại một hiệu quả tâm lý khác nhau đối với trẻ.
-
Khối hình trụ tạo cảm giác bền vững, ổn đỉnh, cứng rắn, khỏe khoắn và vững chắc tạo sự năng động, tinh nghịch cho trẻ khi mặc khiến cho trẻ cảm thấy thoải mái khi mặc những bộ trang phục có sử dụng khối hình trụ. Những bộ trang phục với dáng suông thẳng thường là các lựa chọn hàng đầu cho các bé đặc biệt là các bé trai, những trang phục này mang đến sự tiện dụng, gọn gàng và thoải mái khi mặc, không quá cầu kỳ.
-
Khối hình chóp hay hình thang với phần loe ở dưới, thường thấy trong các trang phục váy, áo dành cho bé gái, trang phục có độ xòe rộng ở phía dưới tạo cảm giác bay bổng, tôn lên khuôn mặt của trẻ. Các bé thường rất thích thú với các kiểu dáng quần áo xòe rộng, điệu đà, mang đến sự thoải mái, dễ chịu cho trẻ khi mặc và cũng toát lên vẻ ngộ nghĩnh, xinh xắn đáng yêu của trẻ.
-
Khối hình cầu, hình oval tạo cảm giác tròn trịa, mềm mại, đầy đặn. Trong lứa tuổi từ 3 đến 5 tuổi trẻ thường có bụng to hơn ngực nên trang phục thường sử dụng khối hình cầu để che đi phần bụng to, thường được sử dụng trong các trang phục dành cho bé gái. Chúng ra thường thấy khối hình cầu thường xuất hiện nhiều trong các bộ váy của các nhân vật công chúa, bà tiên hay cô dâu mà bé gái rất thích. Chính vì vậy khi mặc những bộ váy đươc thiết kế tương tự như vậy các bé gái thường cảm thấy rất hào hứng, thích thú khi mặc. Hay những bộ quần liền yếm dáng phồng cho bé trai và bé gái rất ngộ nghĩnh, đáng yêu.
2.4. Sự khác biệt của hình khối trong thời trang trẻ em và người lớn
- Hình khối sử dụng trong thời trang trẻ em thường đơn giản, thiên về các kiểu dáng xòe rộng hay suông thẳng chứ không ôm sát hay tạo phom, khối phức tạp giống như trong thời trang của người lớn. Giúp cho trẻ được thoải mái và thuận tiện hơn trong các hoạt động.
- Tỉ lệ các hình khối trong một bộ trang phục của trẻ em khác so với người lớn do tỉ lệ, kích thước cơ thể của trẻ rất khác so với người lớn. Ví dụ như ở trẻ 3 đến 5 tuổi tỉ lệ cơ thể là 5 đầu nhưng ở người trưởng thành lại là 7 đến 8 đầu, trẻ có bụng to hơn ngực và mông còn người lớn bình thường sẽ có phần eo nhỏ hơn ngực và mông… Chính vì sự khác biệt đó dẫn đến sự khác biệt trong việc sử dụng và kết hợp hình khối khác nhau.
Hình 8. Sự khác biệt của hình khối trong váy xòe của trẻ em và người lớn
KẾT LUẬN
Trong thiết kế thời trang cho trẻ em việc quần áo phù hợp với cơ thể trẻ là vô cùng quan trọng, điều này đỏi hỏi các nhà thiết kế phải nghiên cứu, điều tra thật kỹ đặc điểm nhân trắc cũng như vận động của cơ thể trẻ trong một lứa tuổi nhất định, từ đó mới có thể thiết kế ra được bộ trang phục phù hợp nhất với trẻ. Hình khối nên được sử dụng tối giản nhất, hướng đến sự gọn gàng, năng động, phù hợp với trẻ trong các giai đoạn phát triển. Các nhà thiết kế nên tập trung xử lý khối trang phục ở các phần cử động nhiều như khuỷu tay, đầu gối, nách… để trang phục vừa giúp bảo vệ trẻ lại vừa thoải mái khi trẻ mặc. Đối với trẻ em hình khối hay hình dáng của trang phục phải làm tôn lên được nét đáng yêu của trẻ hướng sự chú ý lên gương mặt trẻ, tránh sử dụng những hình khối hoặc mảng miếng góc cạnh, sắc nhọn, nên sử dụng các hình khối, mảng miếng mềm mại, đáng yêu để phù hợp với trẻ trong trừng giai đoạn, lứa tuổi. Việc sử dụng, kết hợp các loại hình khối trong trang phục cần được các nhà thiết kế cân nhắc một cách kỹ càng, tránh lạm dụng việc kế hợp quá nhiều các loại hình khối hoặc tỷ lệ, kích thước không phù hợp trên trang phục sẽ khiến cho trang phục của trẻ trở nên nặng nề, không phù hợp.
Tác giả: Đinh Thị Thanh Huyền – Giảng viên khoa Thời Trang
Phụ lục và tài liệu tham khảo:
-
Trần Thủy Bình (2005), Giáo trình mỹ thuật trang phục, Nxb Giáo dục.
-
Nguyễn Thị Kim Hương (2009), Màu sắc, hình khối và chất liệu trong thiết kế thời trang hiện đại, Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ, Trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp.
-
Nguyễn Quân (1995), Ngôn ngữ của hình và màu sắc, Nxb Văn hóa thông tin.