Những yếu tố ảnh hưởng đến nguồn cảm hứng và định hướng thiết kế thời trang

Nguyễn Thị Hồng Liên – Khoa Thời trang

Trong nghệ thuật thiết kế nói chung và trong thiết kế thời trang nói riêng, cảm hứng sáng tác có vai trò quan trọng và quyết đinh đến sự độc đáo và ấn tượng của tác phẩm nghệ thuật. Cảm hứng sáng tác đôi khi đến ngẫu nhiên từ cảm xúc hay ấn tượng nào đó của người nghệ sĩ khi bắt gặp một sự vật, hiện tượng nào đó. Tuy vậy, thời trang không chỉ là sản phẩm của nghệ thuật chỉ để chiêm ngưỡng mà nó còn là một sản phẩm ứng dụng và mang trong đó dấu ấn của văn hoá, lịch sử. Bởi vậy, trong thiết kế thời trang các yếu tố kiến trúc, phong cách dân tộc, lịch sử trang phục, nghệ thuật, thiên nhiên và công nghệ kĩ thuật là tất cả những yếu tố ảnh hưởng đến nguồn cảm hứng và định hướng thiết kế. Bài viết sau đây đề cập đến những yếu tố ảnh hưởng lớn đến cảm hứng và thiết kế thời trang.

1. Lịch sử trang phục

Có lẽ một trong những chủ đề phổ biến nhất mà các nhà thiết kế sử dụng để tạo cảm hứng là lịch sử thời trang. Hình bóng, chi tiết, chất liệu vải, kỹ thuật tạo hình, trang trí và thậm chí cả thái độ văn hóa gắn liền với một thời đại cụ thể đều có thể là những chất liệu để hình thành một bộ sưu tập. Lịch sử thời trang mô tả những tiến triển và cách mạng đã xảy ra trong xã hội trên những trang phục, kiểu dáng vải, màu sắc, khả năng mặc và thậm chí cả khả năng tiếp cận thời trang đều bị ảnh hưởng của lịch sử.

Các yếu tố khiến quần áo trở nên phù hợp để thiết kế cho thị trường ngày nay là sự ảnh hưởng của màu sắc, chất liệu vải, phom dáng và bối cảnh của những trang phục trong lịch sử. Mặc dù có thể một số trong đó có ảnh hưởng hoặc không liên quan đến thời trang ngày nay đặc biệt là giai đoạn trước thế kỷ XX. Điều này cho phép các nhà thiết kế có thể thể hiện quá trình nghiên cứu của họ một cách rất độc đáo và mang tính cá nhân. Ví dụ, các nhà thiết kế có gu thẩm mỹ khác nhau sẽ có những hướng thiết kế khác nhau mặc dù cùng nghiên cứu trang phục trong một thời kì lịch sử. Mức độ thể hiện và nguồn tài liệu tham khảo đa dạng cho phép các nhà thiết kế tạo ra những tác phẩm độc đáo. Vì vậy, là nhà thiết kế, hãy nhận biết các phong cách khác nhau trong khoảng thời gian đang nghiên cứu.

Ví dụ, những năm 1960 chứng kiến ​​​​những đường nét và hình thức rõ ràng của thời trang "thời đại không gian" của Cardin và Courrèges cũng như thời trang hippie có họa tiết và hoa văn dân tộc nhiều hơn. Khi thiết kế có thể kết hợp các chất liệu vải hiện đại và cập nhật kỹ thuật thời trang mới.

Hình 1. Thời trang "thời đại không gian" của Cardin và Courrèges 1960

2. Kiến trúc

Cảm hứng kiến ​​trúc cung cấp cho các nhà thiết kế những phong cách, hình thức vô tận: màu sắc, hình thức, kết cấu, khái niệm và mục đích ý nghĩa của nó. Kiến trúc mang tính biểu tượng đưa ra một quan điểm hết sức chân thực do kiến ​​trúc sư đề xuất, có thể được chuyển thể thành thời trang, cả về mặt hình thức và ý nghĩa.

Khi thiết kế từ kiến ​​trúc, hãy xem xét các yếu tố hình thức và khái niệm sau:

- Bảng màu đặc trưng là gì? Điểm nhấn màu sắc được sử dụng như thế nào?

- Hình thức, kết cấu bên trong/bên ngoài là gì? Chúng được kết hợp như thế nào? Các chi tiết vĩ mô và vi mô là gì?

- Nhịp điệu, hướng liên kết được sử dụng như thế nào? Định hướng nhịp điệu được liên kết như thế nào trong hai chiều và ba chiều?

- Các hình dạng được sử dụng như thế nào và chúng có ý nghĩa gì trong các mối quan hệ?

- Ánh sáng được tích hợp hay thể hiện như thế nào?

- Những loại không gian nào được tạo ra?

- Kiến trúc này phản ánh một nền văn hóa như thế nào? Khái niệm và thông điệp của công trình tới cộng đồng là gì?

Ví dụ: Khung cảm hứng cấu trúc của một tháp nước lấy cảm hứng từ bộ sưu tập bên dưới, các đường nét nghiêm ngặt đặt cạnh khung xương bên trong và bên ngoài được nhấn mạnh bởi đường cong hữu cơ. Bộ sưu tập cho thấy, việc thiếu các mối quan hệ màu sắc phức tạp khiến người dùng tập trung vào cấu trúc thiết kế và hình dạng họa tiết. Việc sử dụng đa dạng trọng lượng và nếp gấp của vải trắng tạo nên sự thú vị về tỷ lệ, định hướng sự chuyển động bởi họa tiết tuyến tính

Hình 2. Thiết kế bộ sưu tập từ kiến trúc

3. Nghệ thuật thủ công

Các đồ vật thủ công là những đồ tạo tác của lịch sử và văn hóa, thường được tạo ra với mục đích ban đầu là tính thực dụng. Nhưng qua thời gian, nó có thể trở thành những loại hình nghệ thuật mang tính mô tả cao về khoảng thời gian mà chúng được tạo ra và đóng vai trò là đại diện văn hóa của xã hội đã phát triển ra chúng. Việc chế tạo các đồ vật thủ công là sản phẩm của thành tựu kỹ thuật và sự thể hiện của nghệ thuật, giúp xác định và làm phong phú thêm văn hoá của một cộng đồng.

Khi nghiên cứu các nghề thủ công cụ thể để lấy cảm hứng, sẽ rất hữu ích nếu hiểu lịch sử của một xã hội và lịch sử thời trang phản ánh lẫn nhau như thế nào, bởi vì tất cả các hình thức thiết kế đều được liên kết bởi hệ tư tưởng hiện diện trong quá trình sáng tạo của chúng.

Khi nghiên cứu nghệ thuật thủ công và tổng hợp mối liên hệ với thiết kế, hãy xem xét các câu hỏi sau:

- Phương pháp sản xuất của loại hình nghệ thuật thủ công đó có thể cung cấp thông tin cho thiết kế như thế nào?

- Màu sắc và kết cấu của đồ thủ công có thể xác định được sự lựa chọn và mối quan hệ của chất liệu thời trang như thế nào?

- Có những khía cạnh văn hóa hoặc xã hội độc đáo nào của nghệ thuật thủ công có thể tiếp thêm nguồn cảm hứng và hỗ trợ cho trong quá trình thiết kế không?

- Nếu nghề thủ công mang tính đa văn hóa, làm thế nào sự kết hợp giữa các bản sắc lịch sử hoặc văn hóa để hợp nhất và kết hợp để xác định được hình dáng, hình thức của thời trang?

Những nghề thủ công thường xuất hiện ở hầu hết các nền văn hoá và các giai đoạn lịch sử là: Nghệ thuật dệt vải, gốm sứ, thiết kế/chế tạo đồ nội thất, gia công kim loại, hàng thủ công dệt, đan sợi; may vá; nghệ thuật thuỷ tinh…

Hình 3. Thiết kế thời trang từ nghệ thuật mây tre đan (Dương Trung Hiếu)

4. Trang phục dân tộc

 Tương tự như lịch sử thời trang, trang phục dân tộc mang lại nguồn cảm hứng phong phú và đa dạng cho thiết kế, bởi vì lịch sử trang phục khu vực và tính đặc thù của xã hội tương ứng thường mang lại ý nghĩa đằng sau thiết kế, chẳng hạn như bản sắc chính trị, tôn giáo và xã hội học. Ngay cả trong các nền văn hóa có thể gần gũi với nhau, mong muốn xác định ranh giới địa lý và văn hóa thông qua trang phục đã mang lại cho cộng đồng niềm tự hào dân tộc. Ví như, khía cạnh “trang phục” của trang phục truyền thống dân tộc như áo giáp Samurai, vải dệt truyền thống của người Tây Tạng và trang phục trên cơ thể của các bộ lạc Amazon bản địa,... cũng cung cấp cho các nhà thiết kế nhiều tài liệu trực quan để nghiên cứu và thiết kế theo cách mang tính cá nhân hóa cao, vì các tài liệu tham khảo thu được thường không phù hợp với thiết kế thời trang đương đại ngày nay. Điều này cho phép thẩm mỹ cá nhân của các nhà thiết kế được xác định và vận dụng nghiên cứu theo cách phù hợp nhất với phong cách của họ và nhu cầu của khách hàng.

Khi nghiên cứu trang phục dân tộc, cần tập trung vào những đặc điểm làm cho trang phục đó mang tính biểu tượng và đặc biệt đối với nền văn hóa đó bằng cách kiểm tra màu sắc, họa tiết, kết cấu và hình dáng. Và trả lời những câu hỏi sau:

Các bản in, hoa văn mang tính biểu tượng được sử dụng có giúp xác định thẩm mỹ văn hóa không? Hãy xem xét những màu sắc có ý nghĩa văn hóa và mối quan hệ của chúng với nhau. Số lượng màu sắc được sử dụng là bao nhiêu? Chúng theo tông màu hay mảng đồ họa đối lập?

Những phương pháp xử lý, thao tác, cách sử dụng và kỹ thuật nhuộm vải nào được sử dụng?
Nghiên cứu hình dáng, kết cấu, hình thức trang trí của trang phục, những phụ kiện nào được sử dụng và nó có mục đích gì trong nền văn hoá đó?

Điều gì làm cho bộ trang phục đó trở nên độc đáo và mang tính biểu tượng đối với nền văn hoá được đề cập đến?

Làm thế nào để các yếu tố thiết kế có thể được điều chỉnh cho phù hợp với người tiêu dùng hiện đại?

Liệu mục đích ban đầu của trang phục có thay đổi không và điều này sẽ ảnh hưởng như thế nào đến việc lựa chọn thiết kế khi thích nghi với nó?

Hình 4. Thiết kế bộ sưu tập từ trang phục Samurai (Nguyễn Khánh Huyền)

5. Công nghệ kĩ thuật

Đây là lĩnh vực đang dần chứng minh khả năng ứng dụng vô hạn của nó vào thời trang; công nghệ kĩ thuật đã khiến các nhà thiết kế phải suy nghĩ lại về chức năng của trang phục, cách thức sản xuất có thể đổi mới thiết kế và lĩnh vực kỹ thuật tưởng chừng như không liên quan lại có thể ảnh hưởng đến thời trang về mặt thẩm mỹ. Mối quan hệ của công nghệ với thiết kế thời trang chứa đựng nhiều ứng dụng, bao gồm sản phẩm thời trang thông minh mà một ngày nào đó có thể điều chỉnh theo thời tiết, hàng thời trang chứa công nghệ có thể được sử dụng mặc như những sản phẩm thời trang thông thường. Các ý tưởng và nguồn cảm hứng phản ánh tình trạng sống của con người, các phương pháp sản xuất mới có thể tạo ra các chi tiết thiết kế như cắt laser và lập bản đồ các phương pháp thiết kế một cách hiệu quả và bền vững hơn để sản xuất sản phẩm thời trang.

Các nhà thiết kế như Hussein Chalayan và Nicolas Ghesquière cho nhãn hiệu Balenciaga thường sử dụng công nghệ tiên tiến và chủ nghĩa vị lai làm nguồn cảm hứng. Bộ sưu tập mùa xuân năm 2007 của Ghesquière dành cho  Balenciaga đã tưởng tượng ra sự kết hợp giữa phụ nữ và máy móc, và Chalayan thường kiểm tra sự tương tác của con người với máy móc và các quy trình mà con người đã phát minh ra nhưng về nhiều mặt, máy móc vượt trội hơn con người về khả năng.

Hình 5. Thiết kế thời trang công nghệ của Balenciaga

Khi ứng dụng công nghệ kĩ thuật trong thiết kế thời trang, có thể cân nhắc trả lời câu hỏi: "Công nghệ có ảnh hưởng gì đến tâm lý hoặc con đường làm người của chúng ta?" Điều quan trọng cần nhớ là cảm hứng công nghệ không hoàn toàn chỉ tập trung vào một lĩnh vực cụ thể, vì vậy hãy xem xét các bối cảnh công nghệ sau đây trong thiết kế thời trang:

- Làm thế nào các phương pháp sản xuất tiên tiến có thể tạo ra thiết kế mới?

- Làm thế nào các lĩnh vực công nghệ chưa liên quan đến thời trang có thể được sử dụng trong sản xuất, thiết kế hoặc sử dụng trong hình thức trang phục?

- Làm thế nào những ứng dụng này có thể sản xuất hàng phù hợp với hình dáng, cấu trúc và công nghệ tạo mẫu hàng may mặc?

- Những loại công nghệ nào có thể nâng cao chức năng của quần áo?

- Làm thế nào để có thể cải thiện các khía cạnh mang tính vật lý và thẩm mỹ của công nghệ? Sử dụng cho họa tiết, màu sắc và thiết kế như thế nào?

- Những khái niệm nào xung quanh mối quan hệ của con người với công nghệ có thể ảnh hưởng đến một bộ sưu tập thời trang?

6. Thiên nhiên

Nguồn tài liệu trực quan và đầy cảm hứng có thể thu được từ thiên nhiên là vô hạn. Hầu như mọi màu sắc, kết cấu, hình thức và họa tiết đều tồn tại một cách tự nhiên và có thể mang lại khả năng phát triển rất tốt cho các bộ sưu tập thời trang.

Với tất cả những gì mà thiên nhiên thể hiện, nó giúp nhà thiết kế có thể nghiên cứu một cách có phương pháp. Để tránh những ảnh hưởng chỉ sử dụng những thứ quen thuộc ở môi trường và quang cảnh xung quanh, hãy hình thành những phương án tổng quát, phân tích cách thức và vị trí nghiên cứu ban đầu liên quan đến hình thức và màu sắc khác nhau. Nếu kết quả cho quá nhiều, chọn lọc những phương án họa tiết, màu sắc, hình dáng của thiên nhiên đã gợi lên tâm trạng và cảm hứng độc đáo nhất.

Khi phát triển hình dáng trang phục, hãy xem xét mối quan hệ của khách hàng với nguồn cảm hứng. Mối liên hệ của hình dáng trang phục đối với nguồn cảm hứng thiên nhiên như thế nào?
Hãy xem xét mối quan hệ của màu sắc và cách chúng truyền tải cá tính và bản sắc độc đáo cho phần nghiên cứu. Làm thế nào để các phương án phối  màu sắc được nghiên cứu và đưa ra quyết định về thiết kế như in ấn, dệt trên vải, họa tiết, kết cấu quần áo và cách phối hợp của các món đồ?

Để truyền đạt chủ đề một cách rõ ràng, hãy điều tra xem điều gì mang lại cảm hứng riêng cho thiết kế. Bằng cách sử dụng các yếu tố ngữ cảnh cụ thể cho phần nghiên cứu của bản thân đển tăng cường thêm chiều sâu nghiên cứu cho bộ sưu tập.

Hình 6. Thiết kế thời trang từ cảm hứng hoa Sen (Đàm Hiếu Ngân)

 7. Phim ảnh và văn hóa đại chúng

Kể từ những năm 1960, điện ảnh và văn hóa đại chúng đã song hành cùng nhau. Bộ phim “Desperately Seeking Susan” đã mang phong cách Lower East Side của thành phố New York đến với thanh thiếu niên trên toàn thế giới; Rồi đến bộ phim “American Gigolo” với sự tham gia của tài tử Richard Gere đã đưa những thiết kế với tông màu nhẹ nhàng do Armani thiết kế đến với công chúng. Bộ phim “Annie Hall” của Woody Allen, với sự tham gia của diễn viên Diane Keaton đã khiến phụ nữ trông quyến rũ hơn trong trang phục nam giới. Tác phẩm“Sex and the City” mô tả mối liên kết giữa những phụ nữ công sở thành đạt với các nhãn hiệu thiết kế đều là những bằng chứng về sức mạnh của một phong cách do Hollywood hay đại lộ Madison đã tạo ra và phổ biến rộng rãi, tạo ra vô số những người hâm mộ trên khắp thế giới.

Hình 6. Thời trang trong tác phẩm ‘Sex and the City”

 Người nổi tiếng thường giành được nhiều giải thưởng vì vậy nhiều phong cách của nhà thiết kế đã được công chúng đón nhận, thay đổi và điều chỉnh trong quá trình cố gắng bắt chước theo các các thần tượng Hollywood của họ. Một số nhà thiết kế thậm chí đã xây dựng được lượng người hâm mộ trung thành nhờ cách thể hiện nhất quán về những bộ trang phục hay bộ sưu tập được nhìn thấy trên thảm đỏ trong lễ trao giải Oscar, để khách hàng của họ có thể đồng cảm với phong cách của một nữ diễn viên cụ thể. Trong khi các nhà thiết kế khác đã trở thành những cái tên quen thuộc nhờ vào những ngôi sao đã mặc thiết kế của họ chứ không phải do những sáng tạo của họ.

Khi sử dụng phim ảnh hoặc văn hóa đại chúng làm nguồn cảm hứng, hãy xem xét các khía cạnh của phong cách tạo ra cảm giác mang tính biểu tượng. Nghiên cứu cách lựa chọn màu sắc, ánh sáng, đạo cụ, phong cảnh và nhiều tín hiệu thị giác khác để giúp xác định cả tâm trạng cụ thể lẫn lĩnh vực nghiên cứu tập trung hơn để mở rộng và đưa ra phương án thiết kế.

 Hình 7. Thiết kế thời trang từ nhân vật trong phim (Nguyễn Thị Trường Giang)

Trên đây là một số yếu tố mà tác giả thấy ảnh hưởng lớn và thường gặp đến cảm hứng sáng tác thời trang. Thực tế để tác động đến nguồn cảm hứng sáng tác của nhà thiết kế thì còn nhiều khía cạnh khác nữa của cuộc sống và môi trường cũng như sự nhạy cảm và xúc cảm khác nhau của người nghệ sĩ. Cách thức thể hiện và diễn giải ý tưởng, cảm hứng trên mẫu thiết kế thời trang cũng là khác nhau phụ thuộc vào sự cảm nhận, phong cách thiết kế của người thiết kế. Chính điều đó tạo nên sự đa dạng, sáng tạo và độc đáo của thời trang mang đậm bản sắc và dấu ấn cá nhân của nhà sáng tạo.
 
 Nguồn tài liệu tham khảo của bài viết: Steven Faerm, (2010), Fashion Design Course Barron’s Educational Series. Inc