Phương pháp tự học hiệu quả tại Thư viện

Hiện nay, phần lớn các trường đại học ở Việt Nam, trong đó có trường Đại học Công nghiệp Dệt may Hà Nội đang đào tạo theo quy chế tín chỉ. Đó là một phương thức đào tạo tiên tiến của nhiều quốc gia trên thế giới. Theo đó, lấy người học làm trung tâm trong quá trình dạy và học, đề cao việc tự học, tự nghiên cứu để phát huy được tính chủ động, sáng tạo của sinh viên. Việc tự học sẽ giúp sinh viên bổ sung kiến thức sau khi được đào tạo ở nhà trường, gọi là quá trình tự đào tạo. Một trong những nhiệm vụ quan trọng của thư viện- một cơ quan văn hoá giáo dục ngoài nhà trường là giúp đỡ, hướng dẫn, tạo điều kiện thuận lợi, mội trường lành mạnh cho học sinh, sinh viên trong việc tự học, tự nghiên cứu. Do đó thư viện đóng vai trò quan trọng và cần thiết trong công tác phát triển tự học của học sinh sinh viên.
        Nhưng hiện nay, thực trạng ở tất cả các trường đại học trên cả nước, đó là sinh viên rất lười đến thư viện. Nguyên nhân khách quan là do công nghệ thông tin rất phát triển nên sinh viên có thể tiếp cận thông tin nhanh chóng qua mạng internet, từ đó nhu cầu tìm kiếm tài liệu tại thư viện giảm đi. Ngoài ra còn do thói quen đọc sách trong đại bộ phận HSSV đã bị thay thế bởi các trang mạng xã hội hấp dẫn hơn như Facebook, Zalo; các trò chơi và những điều thu hút sự tò mò của giới trẻ. Ngoài ra, do kinh tế phát triển nên điều kiện sinh hoạt ở các phòng trọ riêng của các bạn sinh viên cũng tốt và đảm bảo không gian học tập hơn. 
Vậy: “Tại sao chúng ta cần tự học tại thư viện?”.
        Thứ nhất, ở thư viện, chúng ta được mượn sách miễn phí. Một cuốn giáo trình có giá không quá cao nhưng chúng ta vẫn sẽ tiết kiệm được một khoản tiền. Và đó là sách mượn có thời hạn, nên bạn có trách nhiệm buộc phải học, chứ không thể như những cuốn sách mua về và bỏ bẵng đi trên giá sách, đợi đến khi có hứng thú mới mang ra đọc.
       Thứ hai, thư viện là một kho tàng tài liệu quý. Ở thư viện không chỉ có giáo trình của các nhà xuất bản mà còn có cách tài liệu chuyên ngành đặc thù, tuyển tập nghiên cứu hoặc luận văn, luận án,…Và sách trong thư viện là sách in chuẩn,không bị sai lệch hay bản in xấu. Đặc biệt trước vấn nạn sách in lậu, sách trôi nổi trên thị trường hiện nay để lại nhiều hệ lụy xấu trong nền giáo dục.

Các nội dung sai khi sử dụng sách lậu

Thứ ba, không gian học tập và nghiên cứu thoải mái, không bị người khác làm ảnh hưởng, và chúng ta cũng không làm ảnh hưởng đến người khác. 

Thứ tư, tiết kiệm thời gian. Dù ở phòng trọ chúng ta cũng có không gian yên tĩnh, nhưng đôi khi nó lại trở nên bí bức, dễ gây uể oải cho chúng ta, học bài không hiệu quả và bị cuốn vào các trò giải trí, mất thời gian vô bổ. Lên thư viện, với không khí mọi người đều học, yên tĩnh, nghiêm túc, bạn sẽ tập trung học bài hơn.
        Để việc tự học tại thư viện đạt hiệu quả cao, chúng ta cũng cần có những phương pháp hợp lý. Một trong những phương pháp quan trọng để thu nhận kiến thức là phải biết tìm kiếm, lựa chọn đúng tài liệu để tự học. 
Đây là sơ đồ các bước để tìm kiếm và chọn lọc nguồn tài liệu một cách có hiệu quả, mượn từ Giáo Sư Jimmy Lin, Đại học Maryland.

.

Sơ đồ các bước tìm kiếm tài liệu hiệu quả

Giai đoạn 1: Định hướng tìm kiếm nguồn tài liệu. Trước hết chúng ta phải xác định được ý tưởng, đề tài mà chúng ta đang tìm hiểu, sau đó lưa chọn nguồn cung cấp thông tin phù hợp là thư viện hay thư viện số.
         Giai đoạn 2: Tìm kiếm và chọn lọc nguồn tài liệu.
Khi chúng ta đã biết được cần những loại tài liệu nào, chọn công cụ nào phù hợp rồi, thì chúng ta cần có sự chọc lọc dựa trên những tài liệu chúng ta đã tìm kiếm được. Qua trình này ở thư viện là vô cùng thuận tiên vì chúng ta không cần phải xét đến uy tín, kinh nghiệm xuất bản khoa học của đơn vị phát hành tài liệu hay của tác giả vì các tài liệu ở thư viện đã được nhà trường chọn lọc một cách chính xác và có sự kiểm định chặt chẽ. Chúng ta sẽ lựa chọn dựa trên mục đích, lĩnh vực, trình độ và khả năng tiếp nhận kiến thức của bản thân. 

Phương pháp cơ bản của tự học là tự đọc, tự nghiên cứu.
Maksim Gorky- nhà văn kiệt xuất của nền văn học nước Nga đã viết: “Đọc sách là việc làm quen thuộc hàng ngày của chúng ta. Thực chất đó là một quá trình làm cho con nguời hoà hợp về mặt tinh thần với những khối óc vĩ đại của tất cả mọi thời đại và mọi dân tộc….Quá trình đọc sách làm cho người ta sáng tỏ thêm ý nghĩa cuộc sống và vị trí của con người trong cuộc sống”. Để nắm được thông tin cơ bản về nội dung cuốn sách, chúng ta cần phải có nghệ thuật đọc sách phù hợp.  

Bước 1: Xác định mục đích đọc sách: ví dụ bạn muốn tìm hiểu về các loại máy may trên thế giới, lịch sử ngành may hay phương pháp thiết kế trang phục.
Bước 2: Tìm hiểu thông tin cuốn sách để biết: Tên cuốn sách,tên tác giả, tên nhà xuất bản. Những thông tin trên rất tiện lợi khi bạn tìm sách trong thư viện và cần sự trợ giúp của thầy cô quản lý thư viện.
Bước 3: Xem mục lục. Mục lục cuốn sách phản ánh dàn ý chung và đơn giản của nội dung, đôi khi còn phản ánh cả dàn ý logic của nó.
Bước 4: Xem lời giới thiệu, lời tựa, lời nói đầu, xem lời kết luận và tóm tắt ở cuối sách, để biết cuốn sách đề cập đến vấn đề gì, đối tượng nào sử dụng cuốn sách có ích hơn cả, và tác dụng; mục đích của cuốn sách mà tác giả mong muốn.
Bước 5: Đọc sách. Có một số cách đọc có thể tham khảo và lựa chọn theo mục đích đọc của bản thân như:

- Đọc lướt qua: Khi đọc lướt, có thể bỏ qua một số trang, đoạn, hoặc dừng lại ở một số trang, đoạn cần thiết. Cách đọc này sử dụng để tìm hiểu một vấn đề nào đó đã được chuẩn bị, cần làm rõ thêm, khẳng định thêm.
- Đọc có trọng điểm (hay đọc từng phần): Là cách đọc từng đoạn, từng phần đã được lựa chọn từ trước nhằm tập trung sức lực và thời gian cho những nội dung cần thiết.
- Đọc toàn bộ nhưng không nghiền ngẫm kĩ: Cách đọc này nhằm khái quát toàn bộ cuốn sách chứ không đi sâu vào những nội dung cụ thể.
- Đọc nghiền ngẫm nội dung cuốn sách: Đây là cách đọc quan trọng nhất, cần thiết nhất trong tự học để lĩnh hội đầy đủ nội dung cuốn sách. Từng nội dung, từng vấn đề được xem xét tìm hiểu cặn kẽ, có đối chiếu với kiến thức, kinh nghiệm và những cuốn sách khác về những vấn đề đã được đề cập trong dó. Những nội dung tư tưởng của cuốn sách được người đọc đánh giá, phê phán và hiểu đầy đủ, sâu sắc.
      Với các loại sách khoa học và kĩ thuật như chuyên ngành của chúng ta, đọc với mục đích học tập, nghiên cứu phải đọc một cách chủ động, nghiền ngẫm sâu sắc, đi sâu vào nội dung từng vấn đề trong sách, không chỉ đọc một lần, mà có khi phải đọc nhiều lần mới đạt được mục đích đã đề ra. Chính vì vậy ngoài đọc sách tại thư viện thì SV còn có thể mượn sách về để tiếp tục nghiên cứu những tin tin chưa hiểu rõ.
      Chúng ta cần tích cực tư duy khi đọc. Luôn hình dung những ý tưởng trong sách thành những biểu tượng, hình ảnh trong đầu; đối chiếu, so sánh chúng với nhau và với những hiểu biết đã có, từ đó rút ra được kết luận cho bản thân mình. Đọc có tư duy tích cực là qua đó phải rút ra được điều gì từ nội dung cuốn sách, bổ sung hiểu biết gì, kinh nghiệm gì cho bản thân. Cần tránh lối đọc một chiều, lười suy nghĩ, lười ghi chép; đọc thụ động, chấp nhận tất cả, học thuộc máy móc.
      Chúng ta cũng cần phải tập trung chú ý cao độ khi đọc sách. Đây là việc khó, đòi hỏi ở bạn một sự say mê, có nghị lực và mục đích thật rõ ràng. Bạn đừng suy nghĩ tản mạn ra khỏi nội dung cuốn sách; đừng để ý tới những chi tiết vụn vặt như lối in ấn, câu chữ... Cố gắng không để những công việc khác, những tác động bên ngoài làm xao nhãng quá trình tư duy trong khi đọc. Đây chính là lý do mà nội quy thư viện luôn yêu cầu chúng ta phải giữ trật tự để không làm ảnh hưởng đến những bạn xung quanh. Khi gặp vấn đề khó hiểu, chúng ta có thể thảo luận với bạn bè để tìm ra câu trả lời thích hợp hoặc ghi lại để tìm hiểu sau.
Đọc sách không thể thiếu ghi chép. 
      Hãy chuẩn bị một cuốn sổ tay để ghi chép lại một cách khoa học những điều đã đọc. D.I. Mendeleev nói: "Ý nghĩ không được ghi chép lại chỉ là một kho báu bị giấu biệt". Ghi chép là phương pháp có tác dụng tổ chức giảm nhẹ trí óc, động viên sự chú ý của bạn đọc, giúp cho việc ghi nhớ được dễ dàng hơn, tránh được những trường hợp nhớ không chính xác. Ghi chép là phương pháp tốt nhất để thu thập và tích luỹ kiến thức cần cho sinh viên trong việc tự học, tự nghiên cứu.
      Ở một nước phát triển trên thế giới như cộng hòa Séc, có đến 92% người dân nơi đây vẫn muốn tìm đến thư viện để mượn sách về đọc, bởi trong mỗi cộng đồng dân cư, thư viện đã trở thành một phần cấu trúc không thể tách rời của đời sống cộng đồng từ hàng thập kỷ nay, người ta đã quen đến thư viện từ khi còn nhỏ và vẫn sẽ tiếp tục duy trì thói quen ấy cho tới tận những năm tháng tuổi già. Nếu ở Việt Nam, mỗi người dân và đặc biệt là HSSV chúng ta cũng duy trì được một thói quen tốt là đến thư viện tìm đọc và tiếp thu nguồn tri thức vô tận của con người qua sách vở thì sẽ góp một phần không nhỏ vào việc nâng cao dân trí và góp phần phát triển đất nước.
      Trí tuệ nhân loại từ ngàn năm trước đã được in lên những cuốn sách. Vậy nên muốn mở mang hiểu biết, khám phá thế giới thì chúng ta phải luyện thói quen đọc sách, phải biết đường tìm tới thư viện. Nhà bác học Albert Einstein đã từng nói: “The only thing that you absolutely have to know, is the location of the library”.

 
                                                                   Lê Thị Vân Anh – ĐHM-K1